Türkistan'da Siyasal Durum Ve Kazaklar / Küçük Orda

17.yüzyıl’da Tevkel Han zamanında kendi başına bir siyasi kuruluş halinde çevresine gücünü hissettiren Küçük Orda’nın toprakları Kazakistan’ın batısında yer almaktadır. Ordanın kapsadığı alanın Hazar’ın kuzey sahili ile Seyhun’un aşağı mecrasından,Ural’a kadar uzanan bölgede bulunmakta olduğunu görmekteyiz.

Kazak ordalarının ayrılmasından sonra uzun süre özgür ve başarılı bir siyasi hayata sahip olan Küçük orda Kazakları , gayretli ve cesur mücadelelerine rağmen yöneticilerinin yaptığı yanlışlık sonucu, ilk Rus himayesine giren Kazak topluluğu olmaktan kurtulamamışlardır. Ancak Kazakların bir bölümü ileride de göreceğimiz gibi Rus himayesini kabul etmek istememişler ve çeşitli ayaklanmalar meydana getirmişlerdir. Bu sebeple kendi çıkardıkları ayaklanmaların yanında Pugaçev ayaklanmasına Kazaklar da katılmışlardı. Pugaçev isyanı sırasında Küçük Cüzün Han’ı Nurali’dir.l775’te vefatından sonra ise Kazaklar’ in etkili bir han sahibi olmasına Ruslar izin vermemiştir. Bu tarihten sonra Küçük Cüz’ün başına geçen hanlar sırasıyla şunlardır: Er-Ali (1784-1794), Işım (1794-1798), Ayçuvak (1798-1805), Cantura (1805-1811), Şir Gazi (1812-1824) . Hanların iktidarda kalış sürelerine dikkat edecek olursak tahta geçen bir şahsın uzun süre hanlık yapamadığı görülmektedir. Bu durumun en büyük sebebi Ruslar’in Kazak hanlarını istedikleri gibi seçip Kazaklar’ ın iç işlerine karışmalarıdır. Kazaklar geleneksel idari sistemlerini bile koruyamaz hale gelmişlerdir.

Küçük Orda ‘da hanlık 1824’te kaldırılmıştır. Aynı zamanda Ruslar tarafından yeni bir yönetmelik getirilmiş; Küçük Cüz Kazaklar’ı bu yönetmeliğe göre idare edilmişlerdir. Bu yönetmelikle Küçük Orda Kazaklar’ı üç bölüme ayrıldılar. .Batı, Orta, Doğu; Her bölümün başına sultan ünvanıyla bir yönetici getirildi. Bölümler de kendi arlarında “uçastak” denilen idari kısımlara aynldı. Batı 8; Orta 20; Doğu 28 uçastaka ayrıldı. Uçastaklann başına da Ruslar “starşina” adı verilen idareciler tayin ettiler. Küçük Orda’da her sene; bir aile bir som (lira), 50 tıyın (gümüş) vergi vermek mecburiyetinde bırakıldı. İdareciler, sınır boylan yönetimindeki görevliler, starşinalar, sultanlar ve hocalar bu vergiden muaftılar.