Kazak Ayaklanmaların Sebepleri

Bu ayaklanmaların sebeplerini incelerken gözümüze çarpan en önemli nokta bu sebeplerin aslında birkaç temel nokta ve başlık altında ele alınabileceğidir.

a) Kazaklar'ın Karakteri ve Kazaklar'da Hürriyet Kavramı:

Kazakların hürriyete olan düşkünlüklerini ortaya koyabilmek için onların tarihlerine kısaca bakmak yeterli olacaktır. Bu Türk topluluğunun isminin anlamı : hür, serbest, mert ve cengaver olarak gösterilebilir. Kazaklar, tarihleri boyunca geniş bozkır içinde hareket etmişlerdir ve kendilerini kontrol altında tutacak ve hürriyetlerini kısıtlayacak her harekete karşı da bütün güçleriyle karşı koymuşlardı.

b) Rusya'nın Kazakistan'a Rus Göçmenleri Yerleştirme Politikası:


Ruslar işgal ettikleri Kazak ülkesinde sömürgeleştirme siyaseti uygulamaya başladılar. Bu bölgelerin bütün imkanlarını elde ettikleri gibi. bu bölgelere getirdikleri göçmenlerle de yerleşik bir koloni dönemi meydana getirmeye gayret gösterdiler. Şu husus açıkça görülmekteydi ki, bozkır'ın ortasında Rus kaleleri yükselmekte, Orenburg. ve Yedisu'ya Ruslar'ın militarist gücü olan Kozaklar getirilerek en verimli topraklara yerleştirilmekteydi..
Gelişen bu Rus faaliyetlerine karşı Kazak liderlerinin bazılarının vurdumduymaz ya da işbirlikçi tutumu da Kazakları çileden çıkarıyordu. Bunlardan biri olan ve daha sonra adından bahsedeceğimiz Cihangir Han'la ilgili olaylar bunun tipik misallerinden birisidir. 1801'de kurulan Bukey Orda'nın hanı Cihangir Han Ruslara ait bir vilayet konağında yaşamakta olup, kamu topraklarını özelleştirmiş ve altı milyon desatin araziden dört milyonunu özel kişilere devretmişti. Bazı Rus asilzadelerine ise Hazar Denizi kıyısından arazi satması veya hediye etmesi Kazaklar'ın tepkilerinin yoğunlaşmasına yol açmıştı. Onun bu tavırları halkın arasında han ve yakınları Ruslar'a satıldılar şeklindeki bir propagandanın oluşması sonucunu vermişti. Rus göçmenlerinin Kazak topraklan üzerinde yerleştirmeleri siyaseti günümüze kadar devam ettirildi. Aslında bu politikanın amacı Kazak Türkleri'nin Rus göçmenlerinin içinde eritilmesi ve Kazakistan'ın Ruslaştırılması idi. Sovyet yönetimi zamanında da Ruslar'ın Rus köyleri ve kolhozları kurmakta son derece hızlı hareket ettiklerini görmekteyiz. 1954'te 6.300.000 hektar yerin zor kullanılarak Rus muhacirlerine dağıtıldığını bizzat Rus kaynaklan da belirtmektedirler.

c) Kazaklar'ın Dillerine, Geleneklerine ve Dinî Bağlarına Karşı Rus Saldırıları :


Kazak Turkleri'nin dinine diline ve yaşayışına karşı Rus hücumları oldukça şiddetli olmuştur. Kazak lehçesinin ilim ve yayın dili olmasının engellenmesinin yanında Rusçanın günlük hayat dili olarak kabul edilmesi konusundaki baskılar oldukça yoğun olarak yaşanmıştır. Din konusunda ise ibadetlerin yasaklanması ya da yerine getirmesinin zorlaştırılması da Kazak Türkleri üzerindeki dinî baskılara verilecek misallerin bazılarıdır.

d) Kazaklar'ın Ekonomik Hayatına Vurulan Darbe:

Kazaklar'ın gerek ellerinden topraklarının alınması ve gerekse yerlerine getirilen Rus muhacirlerinin Rusya'ya dayanarak yaptığı ekonomik faaliyetlerin ve haksız rekabetin sonucu Kazaklar'ın iktisadî durumları büyük ölçüde bozulmuş ve zaman zaman sürgüne uğramaları da onların yaşayışının zorlaşmasına sebep olmuştur. Rus yönetiminin asıl amacı hayvancılığa elverişli alanları kendi denetimi altında tutarak ekonomik güç elde etmekti. Yerel yönetimin masraflarını da Kazaklar karşılamaktaydılar. Hayvan başına yıllık vergi 1820 tarihinden sonra alınmaya başladı. 1837'den sonra bu vergi l ruble 50 kopek olarak belirlendi. Böylece Kazaklar için karşılanması oldukça güç maddî yükler ortaya çıkmaktaydı. Bu ve benzeri olaylar Kazaklar'ın ekonomik yönden çökmelerine sebep olmuş ve bu ortam da ayaklanmalar için müsait bir zeminin hazırlanmasına yardımcı olmuştur.